کاخ آقا محمد خان قاجار
کاخ آقا محمد خان قاجار یکی از آثار تاریخی به جای مانده از دوران حکومت قاجاریه و از جاهای دیدنی گرگان می باشد که در نزدیکی دروازه بسطام سابق شهر و حدود فلکه کاخ و پارک شهر فعلی گرگان واقع شده است. این کاخ مربوط به اوایل دوره قاجار و نخستین کاخ این دوره تاریخی قلمداد می گردد. با وجود اینکه شهر گرگان دارای آثار تاریخی بسیاری از دوره قاجاریه می باشد اما کاخ آقا محمد خان قاجار را می توان تنها اثر تاریخی باقی مانده از معماری حکومتی و دارالحکومه آقا محمد خان در شهر دانست. با ما در ادامه مطلب همراه باشید تا شما را با یکی دیگر از جاذبه های گردشگری گلستان آشنا نماییم.
در سال ۱۱٧٤ هجری شمسی آقا محمد خان که از افراد ایل قاجار بود با برکناری حکومت زندیه به قدرت رسید و بر تخت پادشاهی تکیه زد. آقا محمد خان قاجار یا آقا محمد شاه و به عبارتی آغا محمد خان در سال 1121 هجری شمسی در استرآباد به دنیا آمد و در 27 اردیبهشت ماه سال 1176 در منطقه شوشا دیده بر جهان فروبست و نخستین شاه و بنیانگذار دودمان قاجار در ایران شناخته می گردد. وی پس از به قدرت رسیدن ابتدا در شهر ساری تاجگذاری نمود و بعدها بنا به دلایل استراتژیکی تهران را به عنوان پایتخت سلسله خود برگزید و برای دومین بار اقدام به تاجگذاری کرد. در فرهنگ عامیانه مردم ایران، از آقا محمد خان قاجار به عنوان یکی از خشن ترین شاهان ایران یاد می گردد که بعد از وی نیز برادرزاده اش فتحعلی شاه به سلطنت رسید.
شهر گرگان دارای بناهای تاریخی بسیاری مانند عمارت ها و خانه های تاریخی از دوره قاجار می باشد که این کاخ را می توان تنها اثر تاریخی باقی مانده از معماری حکومتی و دارالحکومه آقا محمد خان در این شهر دانست. بنابراین کاخ آقا محمد خان قاجار تنها اثر دولتی و حکومتی بازمانده از این سلسله می باشد که در سال ۱۱۵۶ هجری شمسی و به دستور شخص شاه در باغ عباس خانی شهر گرگان احداث شده است. زمین هایی که این کاخ در آن بنا گردیده است در دوره صفویه توسط حکومت برای احداث دولتخانه خریده شده بود که در دوره قاجار برای احداث این کاخ مورد استفاده قرار گرفت. همچنین پس از سقوط سلسله قاجار و با روی کار آمدن دولت پهلوی، پهلوی اول نیز کاخ خود را در فاصله چند صد متری کاخ آقا محمد خان بنا نمود. این کاخ امروزه یکی از بناهای تاریخی مهم و جاهای دیدنی گلستان بشمار می آید که گردشگران بسیاری از آن در طول سال بازدید می نمایند.
بخش های مختلف کاخ آقا محمد خان قاجار
بخش های مختلف کاخ آقا محمد خان قاجار را می توان شامل ساختمان دارالعماره، عمارت کلاه فرنگی عباس خانی و ساختمان دارالحکومه دانست. عمارت دارالاماره و دارالحکومه ساختمان هایی زیبا و معروف از سنگ بوده اند و عمارت کلاه فرنگی عباس خانی نیز که سرای پذیرایی حاکم استرآباد بوده، در غرب مجموعه قرار داشته است. بطور کلی ظاهر و ویژگی های این کاخ، مانند دیگر کاخ های قاجار می باشد و شباهت های زیادی را به دیوانخانه ساری و تخت مرمر تهران دارا است. همچنین در اطراف این کاخ دیوانخانه و توپخانه ای نیز موجود بوده است که متأسفانه در زمان پهلوی اول تخریب گردیده است.
معماری کاخ آقا محمد خان قاجار
معماری کاخ آقا محمد خان قاجار متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری می باشد که به دستور آقا محمد خان قاجار به صورت بنایی دو طبقه در شهر گرگان بنا گردیده است. این بنای تاریخی دارای پلانی مستطیل شکل و نمای آجری و گچی بوده است که در دوران پهلوی و به دستور پهلوی اول، روی آن با سیمان پوشیده شده و با الحاقاتی که در این دوره بر روی بنا صورت گرفته، طبیعتاً بنا تغییر شکل بسیاری پیدا کرده است.
جیمز موریه، جهانگرد و نویسنده بریتانیایی که در حدود ۲۰۰ سال پیش از این کاخ بازدید نموده است در کتاب خود از در ورودی بزرگ طلاکاری شده که اکنون اثری از آن بر جای نیست خبر می دهد و اینگونه می نویسد که در جلوی ورودی، میدانی است که به در اصلی کاخ منتهی می گردد و دو طرف آن درختان مرکبات کاشته بودند که همه پربار بود. آخرین قسمت این راه به دیوانخانه عالی می رسد که دارای دو ستون عظیم چوبی است و بر روی آن ها نقوشی از قهرمانان قدیم ایران مشاهده می شود. در دو طرف دیوانخانه اتاق های وسیعی قرار دارند که نقاشی های زیبایی دارد. از آنچه موریه در کتاب خود توصیف کرده، اکنون اثری چندانی برجای نمانده است. تعویض پنجره های چوبی با فلزی، از بین رفتن نقاشی ها، تخریب سرستون منقوش، خسارت به تزئینات داخلی و کفپوش های داخلی، آسیب به بدنه بیرونی و داخلی بنا را می توان قسمتی از تخریب و آسیب های وارده به بنا دانست به طوری که داخل بنا در حال فرسایش بوده و نیاز به مرمت و رنگ آمیزی دارد.
کاربری کاخ آقا محمد خان قاجار
کاربری کاخ آقا محمد خان قاجار پیش تر در تملک نهادی نظامی در استان گلستان بود که با توافقات و صحبت هایی که انجام گرفت در سال 1391 هجری شمسی به موزه زن تبدیل گشت. اکنون کسانی که به گرگان سفر می کنند می توانند در کنار بازدید از کاخ آقا محمد خان قاجار به عنوان یکی از بناهای قجری، از موزه زنان گرگان و آثار به نمایش درآمده در این موزه نیز دیدن نمایند. این اثر تاریخی ارزشمند در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۳۸۳ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و اکنون هر ساله گردشگران و مسافرانی که به این استان شمالی زیبا سفر می کنند، کاخ را به عنوان مقصد و یکی از جاهای دیدنی گلستان انتخاب می نمایند.
آدرس کاخ آقا محمد خان قاجار
آدرس کاخ آقا محمد خان قاجار: شهر گرگان، خیابان کاخ، روبروی دبیرستان ایرانشهر
سخن پایانی
کاخ آقا محمد خان قاجار یکی از آثار مهم و تاریخی کشور است که از قدمتی برابر با حکومت قجری برخوردار می باشد و بازدید از آن شما را در دل تاریخ فرو می برد. اما متاسفانه با ناملایمت های روزگار و عدم توجه مسئولان میراث فرهنگی چندان مورد توجه قرار نگرفته و اکثر زیبایی های معماری کاخ آسیب دیده اند. شوربختانه این آسیب ها به حدی بوده که کاخ شکل اصلی خود را از دست داده و بسیاری از قسمت ها و سرستون های منقش و زیبای بنا تخریب گشته است. از این بنای تاریخی سالانه تعداد زیادی از گردشگران و تاریخ دوستان بازدید می نمایند که نیاز به توجه و انجام عملیاتی مفید برای احیاء این اثر می باشد. از دیگر جاهای دیدنی استان گلستان می توان به کاخ موزه گرگان، آرامگاه مختومقلی فراغی، کاروانسرای قزلق، برج گنبد قابوس، مسجد جامع گرگان، نرگس تپه گرگان، شهر باستانی جرجان، قبرستان خالد نبی، مدرسه عمادیه گرگان، خانه امیر لطیفی (موزه صنایع دستی گرگان)، سرای باقری ها و خانه شیرنگی گرگان اشاره نمود که در مقالات گذشته سایت به توضیح کامل و مفصلی در رابطه با هر جاذبه و راه های دسترسی به آن پرداخته شده است. در آخر امیدوار می باشیم تا از سفر به این استان شمالی و اقامت در آن نهایت لذت را تجربه نمایید و همچنین سفری خوش و هیجان انگیز را در بازدید از جاذبه های گردشگردی گلستان داشته باشید.
برچسب ها: جاذبه های گردشگری ایران, جاذبه های گردشگری گلستان, کاخ آقا محمد خان قاجار