گنبد کبود مراغه
گنبد کبود مراغه یکی از جاذبه های دیدنی استان آذربایجان شرقی می باشد که در شهرستان مراغه واقع شده است. گنبد کبود مراغه در بین مردم به مقبره مادر هولاکوخان نیز معروف می باشد که به نظر باستان شناسان این نامگذاری نادرست می باشد و دلیل آن نیز بدین گونه است که مادر هلاکوخان دارای دین مسیحیت بوده و بر روی بنا آیاتی از قرآن نقش بسته است که این دلیلی است که گنبد کبود مراغه را نمی توان منتسب به مقبره مادر هلاکوخان دانست.
این بنای تاریخی در بین سال های 582 تا 656 هجری قمری و در دوران حکومت سلجوقیان ساخته شده است و در خیابان اوحدی و خیابان موسوی شهرستان مراغه واقع شده است که با توجه به قرارگیری در مرکز این شهرستان از توجه بیشتری در بین مردم و بازدیدکنندگان برخوردار می باشد. این اثر تاریخی در 15 دی ماه سال 1310 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و امروزه یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی می باشد که سالانه میزبان گردشگران فراوانی است که این استان را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب نموده اند.
معرفی شهرستان مراغه
شهرستان مراغه را می توان بعد از تبریز، بزرگترین شهرستان آذربایجان شرقی نامید که با توجه به قرارگیری در منطقه ای کوهستانی از آب و هوایی نسبتا سرد و پر بارش برخوردار می باشد. شهری در میان باغ های سرسبز که به سبب رودخانه های سرچشمه گرفته از کوه سهند بوجود آمده است و مناظر زیبایی از برکات خدا را در خود بوجود آورده است. این شهرستان دارای گنبدهای زیادی می باشد که هر کدام جلوه و زیبایی های خاص خود را دارا می باشد. شهرستان مراغه در گذشته های دور دارای هفت گنبد تاریخی بوده است که امروزه از آن تعداد تنها چهار گنبد سرخ، کبود، غفاریه و برج مدور موجود است که جزء شاهکارهای معماری این شهرستان می باشند. قدیمی ترین گنبد این شهرستان گنبد سرخ می باشد که قدمتی 900 ساله را داراست و به سبک آذری بنا گردیده و تزئینات آجرکاری آن را می توان شاهکاری جهانی دانست. هر کدام از این آثار تاریخی در نوع خود از ویژگی های خاصی برخوردار می باشند که گنبد کبود مراغه از نظر زیبایی نسبت به سایر گنبدها برتری داشته و در نزدیکی برج مدور مراغه قرار دارد که در این مقاله قصد داریم به معرفی آن بپردازیم.
تاریخچه بنای گنبد کبود مراغه
تاریخچه بنای گنبد کبود مراغه به دوران حکومت سلجوقیان و ورود اسلام به ایران باز می گردد که برای افراد مهم و مشهور و سرشناس جامعه آرامگاه هایی بنا می گردید و به عنوان زیارتگاه این اشخاص محسوب می شد. در قرن 5 و 6 هجری قمری ساخت این مقبره ها به اوج خود رسید و در شهرهای تحت سلطه خود همچون شهر مراغه تعداد زیادی مقبره احداث گردید که تا به امروز استوار باقی مانده است. در مورد زمان ساخت این اثر تاریخی گمانه هایی نیز وجود دارد که ساخت آن را به زمان مغول و عده ای به دوره قبل از هلاکوخان نسبت داده اند. علت نامگذاری گنبد کبود مراغه را می توان به سبب رنگ کاشی کاری های روی برج دانست که به همین نام معروف گشته است. هرچند که اثر زیادی از این کاشی های رنگی بر روی برج باقی نمانده است.
معماری گنبد کبود مراغه
معماری گنبد کبود مراغه بر پایه ده ضلعی می باشد که در گذشته گنبدی مخروطی نیز داشته است که در گذر زمان از بین رفته و امروزه اثری از آن نمی باشد. معمار این بنای تاریخی مشخص نمی باشد که چه کسی بوده است. پلان این بنا به صورت ده ضلعی می باشد که هر ضلع آن دارای طولی معادل 6.2 متر می باشد که دارای زیربنایی در حدود 50 متر مربع می باشد. پهلوهای بنا دارای طاق نما و حاشیه کاری های دندانه ای می باشد و در کناره آن پایه هایی از جنس آجر و سفال و کاشی های رنگی به مانند ستون به چشم می خورد. تزئینات بنا در نوع خود بسیار زیبا و فراوان می باشد و در مقایسه با سایر بناهای دوران سلجوقیان و ایلخانان مغول کم نظیر می باشد به طوری که (آرنولد تالبوت ویلسون) نیز در سفر نامه اش به ایران در مورد گنبد کبود مراغه چنین می نویسد که: تزئینات گنبد کبود بیش از اندازه است و اهمیت تزئین در اینجا بر سبک ساختمان ارجحیت دارد. از زیبایی های تزئینات نمای خارجی بنا می توان به تکه های کاشی های رنگی در میان رده های آجرچینی نما اشاره نمود که نسبت کاشی به آجر بسیار کمتر می باشد و همین عامل موجب شده است که کاشی ها به مانند نگین درآیند و جلوه دیدنی به بنا ببخشند.
گنبد کبود مراغه به مانند سایر آرامگاه های مشابه خود در دو طبقه طراحی شده است که طبقه پایین آن محل دفن متوفی است که سرداب نامیده می شود و طبقه بالای آن به عنوان اتاق اصلی می باشد که دارای سقفی مخروطی بوده و با گچبری ها و کاشیکاری های زیبا و همچنین آیات قرآن و کلمات (الله ، والحمد) به خط کوفی تزئین شده است که البته امروزه بسیاری از آن ها تخریب و از بین رفته است. متریال اصلی در ساخت این بنای تاریخی، بیشتر آجرهای سرخ رنگ و کاشی های فیروزه ای و سنگ های سفید بوده است که هنوز هم می توان اثری هر چند کم از آن ها در بنا پیدا نمود. در بخش های خارجی بنا نیز تزئینات مقرنس و همچنین فرم های هندسی زیبایی دیده می شود که بدون شک چشم هر بیننده ای را به سوی خود می کشاند.
دسترسی به گنبد کبود مراغه
دسترسی به گنبد کبود مراغه از خیابان اوحدی و خیابان موسوی امکان پذیر می باشد. در فاصله چند متری از گنبد کبود برج مدور مراغه واقع شده است که از تزئینات کمتری نسبت به گنبد کبود برخوردار می باشد و به راحتی می توان این دو اثر تاریخی مراغه را در کنار هم بازدید نمود. تاریخ ساخت برج مدور را به سال 563 هجری قمری می دانند که چند سالی قدیمی تر از گنبد کبود مراغه می باشد ولی شیوه معماری آن ها و تزئینات بکار رفته در بنا بسیار متفاوت از هم می باشد. این دو اثر تاریخی با استفاده از ساختمان های همجوار در محیطی محفوظ قرار گرفته اند که دید چندانی به آن ها وجود ندارد و قرارگیری آن ها در مرکز شهر موجب شده است تا توجهی ویژه به آن ها گردد و بعنوان یکی از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی به جهانیان معرفی گردد.
در طول سالیان گذشته و بخصوص از سال 1395 هجری شمسی مرمت هایی در بنا صورت گرفته است که بسیار کند و کم اثر بوده است. استان آذربایجان شرقی با پیشینه تاریخی کهن خود بسیاری از جاذبه های تاریخی و جاهای دیدنی ایران زمین را در دل خود جای داده است و جای جای آن تماشایی می باشد. از جاهای دیدنی آذربایجان شرقی می توان به آبشار آسیاب خرابه تبریز، موزه آذربایجان تبریز، جنگل ارسباران آذربایجان شرقی، کوه های آلاداغ لار تبریز، کلیسای سنت استپانوس جلفا، ائل گلی تبریز، کلیسای چوپان جلفا، کاخ شهرداری تبریز و خانه مشروطه تبریز اشاره نمود که در مقالات گذشته به بررسی هر کدام از این جاذبه ها پرداخته ایم و به مفصل به هر کدام سفر داشته ایم. امیدواریم که در سفر به این استان زیبا و دیدنی تجربه متفاوتی از سفر را داشته باشید.
برچسب ها: جاذبه های گردشگری تبریز, استان آذربایجان شرقی, جاذبه های گردشگری ایران, گنبد کبود مراغه